تدارک ایام نوروز از روزهای پیش آغاز می گشت. جنب وجوش و خانه تکانی و جاروبی با با آن عرض وطولی که خانه های قدیمی داشت کاری بسیار طاقت فرسا بود اما برای مردم روزهای بسیار زیبا و به یاد ماندنی بود. در روز های جاروبی همه ی اعضای خانواده کمک میکرند. جارویی برسر چوبی بلند بسته میشد پارچه ای روی جارو میبستند تا بتوانند تارهای عنکبوت را از سقف و گچبری های سقفهای گنبدی تمیز کنند.

یک یا دو هفته مانده به عید نوروز صدای چوب دستی هایی که بر فرشهای پر از گرد وغبار فرود می آمد از دالان های هر خانه و هر کوچه ای شنیده میشد. خوشتلی بری (رشته پلو وآش)و شیرینی پزی خود صفای دیگری داشت. انواع شیرینی های قندی زنجبیلی بادامی و شیره ای و نافته قندی برای شب عید آماده میکردند.

کلوچه های زنجبیلی و تافتون های زرد روغنی و نان چوبی های نازک پر از کنجد و حتی نافته های شکم پر طعم خوشی را برای اعضای خانواده رقم میزد. اما مراسمات قبل از عید مانند آتش سده و آتش چهارشنبه سوری هیجان بسیاری داشت . گفته میشود آتش سده خیلی قدیمی تر از مراسم چهارشنبه سوری است. آتش سده معمولا در پشت بام ها بر پا می کردند لحاف و تشک های کهنه را می سوزاندند تا حشرات موذی از بین بروند. اما آتش چهارشنبه سوری در حیاط خانه ها یا در کوچه ها برافروخته میشد. بچه ها و وبزرگتر ها از آتش می پریدند و می گفتند (سرخی تو از من زردی من از تو). در شب چهارشنبه سوری کوزه های قدیمی ها یا هر ظروف سفالینی پر از آب میکردند و از بالای ایوانها به زمین می زدند تا شیاطین سال کهنه را از خانه بیرون کنند.

شب علفه یا شب عید مقداری علف جو یا گندم از صحرا می چیدند ودر کلیدان یا حلقه در حیاط یا زلفی آن اویزان میکردند تا شادی و سرسبزی عید را به خانه خود بیاورند. . کاکل های (گلدان) جو گندم و گاهی عدس و لوبیا از چند هفته قبل میکاشتند تا روزهای عید سبزی سر سفره هفت سین باشد. مقداری بلقست (اسفناجهای وحشی)هم از زمینهای زعفرانی شان می آوردند تا برانی یا سبزی هم درست کنند .

شب عید یا صبح زود تدارک سفره هفت سین دیده میشد سفره های سفیدی وسط اتاق مهمان خانه پهن میشد و با انواع شیرینی هایی که برای عید پخته می شد تزئین می گردید. قرص نانی به همراه با آب و آینه و قرآن و چند سکه نو سر سفره گذاشته میشد و از تافتون ها و نافته ها و نان چوبی ها هم از هر کدام یک یا دو قرص بر کنار سفره قرار می گرفت. کاکلهای گندم وجو را هم در دو طرف سفره قرار می دادند . هفت سین را هم به رسم عید باستانی به سفره خود اضافه میکردند. گاهی مقدار شیر و ماستی به میمنت سفیدی و سبزی بلقست برای سر سبزی و شادابی بر سر سفره میگذاشتند. معمولا در کنار هر سفره ی هفت سینی آینه قران و سجاده ای بود .

و پدر خانواده چند دقیقه ای قبل از تحویل سال قرانی میخواند ومشغول دعا میشد و پس از تحویل سال دو رکعت نماز می خواند . وبعد هم دید و بازدید و عیدی دادن به بچه ها شروع میشد. روز های عید ایام اوقات فراغت جوانان و بزگتر ها بود . در این ایام پسر بجه ها به بازی هایی همچون تشلک بازی هفت سنگ و توپ به چفته زدن و… مشغول بودند و دخترها بادام بازی و طاق جفت بازی می کردند .

چهارشنبه اول سال مردم سرایان به گشت و گذار می رفتند و همانند سیزده به بدر در صحرا ها ودشت های پایین و بالای شهر سیر میکردند صحرای پایین از حوض بادام بازی شروع می شد و بعضی ها که قوت و نیرویی داشتند تا بند میری ( نام صحرایی است در جنوب غربی سرایان که دارای زمین های کشاورزی حاصل خیزی برخود دار بوده است و هم اکنون موتور پمپی در همن محل و همین نام تعبیه شده و کشاورزی میشود.) هم پیش می رفت. و بعضی ها هم که وسیله ی ایاب و ذهابی داشتند به جنگل سه قلعه هم می رفتند . جنگلی که فصل بهارش دلگشا و سایه سار درختان تاغش پناهگاه خنکی برای کویر نشینان است . که امروز بزرگترین جنگل کویری خراسان جنوبی است.

اما بعد از ظهر هم صحرای بالا و تماشای کوه های زابر( نام کوهی است در شمال شرقی سرایان که دارای نهر آبی است که قنات های آن در کوه های چرمه است واز دره ای به نام زابر به طرف سرایان جاری ست.) و پهن کردن بساط چایی لطف دیگری داشت . اما سیزده بدر از شب قبل چند خانواده باهم برنامه ریزی می کردند و در تدارک غذا می شدند . و روز سیزده بدر راهی در و صحرا می شدند تا نحسی سیزده را بدر کنند. معمولا این روز را در روستاهای شمالی به خصوص روستا های ییلاقی کریمو و همچنین در دامنه های سفید کوه و کوه های خاوری به سر می بردند .

ارسالی توسط خانم جباری

منبع :حقدادی کوکب(1390) سرایان زمرد کویر مشهد انتشارات رستگار چاپ اول