سبک زندگی Lifes Style

آداب و رسوم عامیانه از گذشته تا امروز

اسراف در عاشورا

  • ۱۰۰۷

یکی از مسائلی که شاید امروزه کمتر به آن توجه می شود و اجداد ما در این خصوص عنایت خاصی داشتند پرهیز از ریخت و پاش و اطعام در روز عاشورا بوده است چرا که هرچند روزه گرفتن در این روز کراهت دارد ولی بهتر است از خوردن و اشامیدن هم امساک شود . برای همین هرچند از ششم محرم به بعد در روستا افرادی به اطعام اهالی می پرداختند و در این زمینه نذورات و حتی موقوفات وجود دارد ولی برای روز عاشورا چنین نذری نبوده است. چیزی که ار دوران کودکی و نوجوتنی به یاد دارم  هم گواه همین موضوع است چرا که روز عاشورا هر چند از صبح مراسم روضه خوانی و سینه زنی  در مسجد و بیرون مسجد برگزار بود فقط چای و آب توزیع می شد و  نان و ماست آن هم در حد چند لقمه بین عزاداران توزیع می شد به این ترتیب که روی سینی بزرگی (مجمعه) یک کاسه ماست با تکه های نان خشک قرار داشت و فردی این سینی را بین عزادارن می چرخاند و افراد یک تکه نان را برداشته به کاسه ماست زده و می خوردند . البته برخی هم با ظرفی که گردو یا بادام داخل آن بود اهالی را تعارف می کردند که این مورد اخیر یکی از خیرین سهمش از درخت گردو را وقف عزاداران امام حسین علیه السلام کرده که در روز عاشورا تقسیم شود. 
ولی متاسفانه چند سالیست که  توزیع غذا در روز عاشورا مرسوم  شده است که جای تأمل دارد. 
وجود انواع شیرینی و میوه  بر سر مزار اموات در روز عاشورا را هم به این مسئله بیافزایید چیزی که نه تنها با اعمال  و حال و هوای این روز که یادآور سخت ترین و بی رحمانه ترین فاجعه انسانی است منفات دارد مصداقی بارز از اسراف و تبذیر هم هست 

روز عاشورا در شهرستان سرایان

  • ۱۲۲۰

به نام خدا
درس مبانی آموزش مطالعات اجتماعی
نام استاد: جناب آقای حقیقی         نام دانشجو: فائزه آرمون            رشته: آموزش ابتدایی
پردیس: امام سجاد(ع)/ مرکز بنت الهدی صدر فردوس
موضوع: پدیده اجتماعی (روز عاشورا در شهرستان سرایان)

با فرارسیدن روز عاشورا در سرایان، مراسم عزاداری حسینی با شکوهی خاص برگزار می‌شود و سیل عظیمی از مردم به عشق امام حسین(ع) در این مراسمات شرکت می کنند.
آیین های عزاداری در شهرستان سرایان به صورت ذیل می باشد:
•    مراسم روسیاه 
•    حلقه ماتم
•    مقتل خوانی و مراسم تعزیه
•    برگزاری مراسم نماز ظهر عاشورا
•    پذیرایی از عزاداران حسینی
•    مراسم نخل برداری و علم برداری 
•    مراسم خیمه سوزان
مراسم تشییع شهدای روز عاشورا باعنوان مراسم صبح روسیاه، سپیده دم برگزار می شود. در این مراسم افرادی کجاوه و نخل ها را حمل کرده و عزاداران نیز با سینه زنی و خواندن مداحی آنها را همراهی می کنند.
مراسم حلقه ماتم هم صبح عاشورا در صحن رو باز و شبستان زمستانی مسجد جامع و حسینیه سفلی سرایان اجرا می شود، سپس عزاداران در مراسم مقتل خوانی که نمادی از تشییع پیکر امام حسین(ع) است شرکت می کنند.
بعد از مقتل خوانی، مراسم تعزیه توسط گروه تعزیه به صورت مرثیه سرایی و نوحه خوانی به اجرا در می آید.

با نزدیکی به اذان ظهر، دسته های سینه زنی به سمت گلزار شهدای گمنام حرکت و نماز ظهر عاشورا که نماد پیروی از قیام امام حسین(ع) و ادامه راه نهضت حسینی  است را اقامه می کنند و پس از آن همه مهمان سفره امام حسین(ع) در هیئت ها و حسینیه های شهر می شوند.

مراسم نخل برداری، بعد از ظهر روز عاشورا توسط دو هیئت حسینیه علیا و مهدیه سرایان برگزار می گردد. 
در این مراسم افراد با سنین مختلف درحالیکه چادر شب‌های مخصوصی بر بازوان و کمر خود می بندند، نخل این شهر که نمادی از تشییع جنازه حضرت امام حسین (ع) است را بردوش خود گذاشته ، پا برهنه از محل حسینیه علیای این شهر تا گلزار شهدا نخل را حمل می کنند و جمعیت عظیمی از مردم آنها را همراهی کرده و با خواندن نوحه و مداحی عزاداری می کنند.
در محل گلزار شهدا زیرنخلی‌ها نخل را برزمین گذاشته و یکی از مداحان دقایقی را به نوحه خوانی و عزاداری می پردازد.
 
نخل حسینیه علیا
زیرنخلی ها در مهدیه سرایان نیز بعد از تشکیل حلقه ماتم، نخل را بر دوش خود گذاشته و از خیابان هفت تیر به خیابان امام خمینی(ره) می روند تا به نخل حسینیه علیا ملحق شوند و به صورت متحد به سمت گلزار شهدای گمنام حرکت کنند.
 سپس نخل مهدیه به قبرستان جدید ( بهشت رضوان) انتقال داده می شود. در بهشت رضوان مراسم نخل گردانی و نوحه سرایی، بازسازی واقعه عاشورا و مراسم خیمه سوزان برگزار می شود.
آیین های عزاداری علم بندان و علم گردانی نیز از مراسمات این روز می باشد.
 
نخل مهدیه

 
ملحق شدن نخل مهدیه و نخل حسینیه علیا
 
مراسم واقعه عصر عاشورا و خیمه سوزان
 
علم بندان
منابع:
مشاهدات و پرس و جو از پدرم(عباس آرمون. شهرستان سرایان)
کانال تلگرامی سرایان 20 (برای مستندسازی و آشنایی بیشتر با مراسم روز عاشورا)

تصاویر در ادامه مطلب

بررسی مراسم نوروز ، چهارشنبه سوری  و مراسم محرم درشهر آیسک

  • ۱۲۷۰


موضوع: بررسی مراسم نوروز ، چهارشنبه سوری  و مراسم محرم درشهر آیسک.

مراسم نوروز در آیسک قدیم:
موارد اورده شده در این قسمت شامل مقدمات قبل از عید ، اعتقادات مربوط به روز عید و... می باشد.سوالاتی در خصوص مراسم نوروز(مقدمات قبل از عید چه مواردی بوده است؟ اعتقادات مربوط به روز عید چه بوده است ؟ روز عید چه کارهایی انجام می دادند؟ و ...) را از چندین نفر پرسیدم و با توجه به پاسخ های گرداوری شده این مطلب را تنظیم نموده ام.
 مردم ایسک مقدمات برگزاری جشن نوروز را از روزهای اول اسفند ماه آغاز می کردند .آن ایام درون کوچه های محله ها شور و حال دیگری داشت .
از همان روزهای اول اسفند اهل خانه به دنبال خانه تکانی بودند. رسم بود که تمام وسایل و لوازم زندگی حتی وسایلی که به ندرت استفاده می شود گردگیری و تمیز شود . دیگ ها و تمامی ظرف های مسی را برای سفید گری به مغازه مسگری میبردند. کنار نهر جوی آب درآن زمان مملو از زنانی بود که مشغول شستن لباس و پرده وملافه و قالیچه ها بودند .در ان زمان درون خانه ها پر بود از زنانی که مشغول دوختن لحاف و تشک سال نو بودند. (معتقد بودند در سال جدید همه چیز باید پاک و تمیز باشد.)
در روز های اخر سال غربال کردن و اسیاب کردن گندم را شروع می کنند وبعد از ان  زن ها مشغول پختن نان می شدند.برای عید نان زرد(زعفرانی) نان سفید نفته قلفی و ... می پختند. اعتقادشان بر این بود که نودون(ظرف چوبی بزرگ برای نگهداری نان) در اغاز سال باید پر نان باشد. 
یک هفته مانده به عید حمام محله ها  شلوغ بود وزنان ومردان  به دستان خود حنا می مالیدند مرسوم بود که در روز قبل از عید برای تازه عروس هااز طرف خانواده داماد سینی هایی پراز قندونبات ومواد غذائی و رخت و جامه وحنا می بردند.برای لباس عید هم یا خودشان لباس می بافتند (توبافی می کردند) و یا هم لباس های همدیگر را که کوچک شده بود می پوشیدند.
معمولا درتمام خانه هامعتقد بودند که جهت رزق و روزی و گسترده بودن سفره هنگام سال تحویل کنار سفره عید غذائی طبخ شده داشته باشند وآن غذا برنج بود .(در طول سال فقط یک یا دو بار برنج پخته می شدکه یکی از ان ها زمان عید بود.)
عقیده داشتند تا هنگام سال تحویل درب منزل باید بسته باشد ومعتقد بودند که بایدبرای اولین بار درسال جدید درب خانه را به روی شخصی به قول خودشان میمون و خوش ستاره باز کنند وآن شخص بایستی حتمااز جنس مذکر می بود در این صورت سال خوبی خواهند داشت .بعد از وارد شدن جوان خوش شانس درب خانه باز بود و بعد ازسال تحویل رفت وآمدها شروع می شد یکی از اعتقادات دیگر این بود که  هنگام  تحویل سال نباید لباس کثیفی داخل خانه باشد .
عیددیدنی یکی  از رسوم عید بود ابتدا اول همه به سلام و دست بوسی پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها می رفتند و سپس به خانه اقوام دور و نزدیک می رفتند .یکی از کارهایی که در زمان گذشته انجام می شد رفتن به خانه بزرگان ایسک بود شب عید مردم به خانه بزرگان ایسک می رفتند.
از روز اول عید درون کوچه  محله ها بازی های محلی آغاز می شد و همه سر گرم و شاد بودند یک طرف کوچه عده ای مشغول بازی با گردو هایی بودند که عیدی گرفته بودند  طرف دیگر بچه ها با سنگ های کوچک در دست مشغول بازی بودند .عده ای هم مشغول تیله بازی بودند.
در گذشته مردم آیسک اول نوروز که می‌شد در خانه‌باغ‌های باغستان ساکن می‌شدند و پایان تابستان به ایسک بر می‌گشتند.این کار چند دلیل داشت از جمله این دلایل: نزدیک‌تربودن به باغ‌هایشان ، دسترسی به اب و هوای سالم  و جلوگیری از بیماری های شایع مثل وبا(در گذشته مردم فهمیده بودند که در فضای بسته تلفات بیشتر است به همین دلیل در باغستان مستقر می شدند.)
همانطور که در این مطلب خواندیم در گذشته همه دست به دست هم داده بودند تا سال نو را با شادی اغاز کنند. صفا و صمیمیت در بینشان موج میزند با کمترین چیزها خوشحال بودند ظواهر برایشان مهم نبود بلکه باهم و در کنارهم بودن برایشان ارزش داشت.یکی از نکاتی که هنگام بررسی و تحقیق نظرم را به خود جلب کرد این بود که برتری میانشان نبود (همه زن ها باهم کنار نهر اب لباس می شستند همه یک بار در سال برنج میخوردند و ان نوروز بود و ... ).یکی از مواردی که هنگام جمع اوری اطلاعات و حرف زدن با افراد مختلف در مورد مراسم عید برایم جالب بود  شور و شوقشان هنگام گفتن این مطالب بود اینکه با ان همه سختی مراسم عید را تدارک می دیدند ولی بازهم شاد بودند یکسال به انتظار می نشستند که عید می خواهند برنج بخورند (با کوچک ترین چیزها شاد بودند.)و ...همه را با شوق تعریف می کردند و افسوس ان دوران را می خوردند.  در این مراسم اعتقاد مردم شهر ایسک به رسوم خرافی را میبینیم.
 


مراسم چهارشنبه سوری در آیسک قدیم:
برگزاری مراسم شب چهارشنبه آخرسال سنتی بود که اهل خانه را به پیشواز نوروز می برد به هنگام نزدیک غروب آفتاب روز سه شنبه که به شب چهارشنبه سوری معروف بود داخل کوچه وجلو درب هریک از منازل صاحبخانه با هیزمی که از درون هیزمدان مطبخ خانه خود برمی داشت آتشی می افروخت  وسپس یکی از کوزه های آب داخل کوزه دان خانه را پر از آب می کردندو داخل آن حبه ای قند و سکه ای می انداختند و بعد از ان بزرگ خانه کوزه را به بالای پشت بام می برد وپس از خواندن دعا از قسمت سر درب ایوان  کوزه را بر روی آتش افروخته شده می انداخت و معتقد بودند که کوزه حتما باید شکسته شود و شکستن کوزه را تضمین زنده بودن و سلامتی اهل خانه درسال آینده می دانستند و به ندرت اتفاق می افتاد که کوزه شکسته نمی شد درآن لحظه  با حالتی نگران کننده و ناراحت از پشت بام   به داخل کوچه می آمدند وکوزه رامحکم برزمین می زدند و می گفتند نمی شکنی حالا بشکن. (امروزه این موارد خرافه پرستی نامیده می شود.)


مراسم عزاداری محرم در آیسک:
آیین های عزاداری دهه اول محرم که در شهد ایسک بدگزار میشود شمل علم بندان وعلم گردانی، حلقه ماتم، نخل برداری و تخت گردانی می باشد. این ایین ها و مراسمات گوشه ای از مظلومیت بازماندگان حادثه عاشورا به تصویر می کشد. 


علم بندانی و علم گردانی:
در روز اول ماه محرم عزاداران در هیئت های مذهبی و در آیینی خاص با صلوات و مرثیه خوانی علم های چوبی(این علم ها 8 تا 10متر هستند.) را با پارچه های سیاه و رنگی مخصوص تزئین کرده و در 2 طرف ایوان های هیئت های مذهبی و حسینیه این شهر نصب می کنند . این نمادهای عزا تا آخر ماه صفر در اهتزاز است و مورد زیارت مردم قرار می گیرد . در روز هفتم محرم چند علم بزرگ را با پارچه های مخصوص سیاه تزئین می کنند و طی مراسمی خاص آن را با سلام و صلوات به مسجد جامع آیسک می آورند و در آن جا دعای مخصوص خوانده و برای اموات طلب آمرزش می شود. بازماندگان امواتی که در یک سال اخیر مرحوم شده اند با حضور در این مکان و خواندن فاتحه و توزیع نذری برای اموات خود (محرمی)می گیرند. 
این علم ها که نشان عزا و ماتم است در مراسم حلقه ماتم و روز عاشورا مورد استفاده قرار می گیرد. 
براساس اعتقادات، اگر کسی نذر و نیازی دارد گره ای بر علم می بندد . از روز اول ماه محرم اقشار مختلف مردم آیسک با کاستن از کار و فعالیت روزمره خود در مجالس عزاداری و سوگواری شرکت می کنند. 
 


علم گردانی :در شب عاشورا گروهی از مردم( به ویژه نوجوانان و جوانان)از پایان شب تا سحر علم های عزا را همراه با نوای طبل و سنج و نوحه خوانی در خیابان ها و کوچه های شهر حرکت می دهند و زمزمه (امشب عاشورا بود/ کربلا غوغا بود) و (شب عاشوراست امشب/ کربلا غوغاست امشب) سر می دهند.

بستن نخل، نخلگردانی و تخت گردانی: 
نخل خیمه چوبی بزرگی است که نماد محمل پیکر پاک امام حسین(ع) است (ابعاد 3در4 متر)آماده کردن و بستن نخل از نیمه شب عاشورا آغاز می شود بامداد نخل با انواع پارچه های مشکی و رنگی آراسته و هم زمان با طلوع آفتاب از محل آماده سازی به صحن حسینیه منتقل می شود و مردم به زیارت آن می پردازند. وزن نخل که نماد تابوت سیدالشهدا (ع) به حساب می آید بسیار زیاد است و برای جا به جا کردن آن بیش از 50  نفر ان را حمل می کنند.
صبح روز عاشورا پس از فراخوان مردم با صدای طبل، شیپور و سنج و نواختن آهنگ عزا و تالوت زیارت عاشورا، عزاداران دسته های سینه زنی با نظم خاصی در حالی که سرهایشان با کاه گل اندود شده است با سینه زنی و شور وحال خاص به صحن حسینیه شهدای آیسک وارد می شوند و پس از سینه زنی نمادهایی همانند گهواره حضرت علی اصغر(ع)، تخت حامل شیر و جنازه های کربلا و کاروان اسرا در پشت سر نخل به حرکت درمی آید و فریاد حسین حسین به اوج خود می رسد.
مردم مسیر عبور نخل را تا گلزار شهدا و قبرستان آیسک می پیمایند. علاوه بر نخل که به قبرستان حمل می شود علم های چوبی بزرگ که با پارچه های سیاه رنگ تزیین شده است بر سر قبرها حمل می شود و در مسیر حرکت نخل، افرادی که نذر دارند گوسفند ذبح می کنند. صدای طبل ها و سنج ها شور و حال خاصی به این مراسم می دهد.نخل دوباره به حرکت در می آید و نزدیک ظهر به سمت میدان حسینیه حمل می شود. ابتدا علم گردانان و سپس بقیه عزاداران وارد صحن می شوند. بعد از 3 دور گرداندن نخل در صحن حسینیه نخل را پایین می گذارند و سپس مقتل خوانی را شروع می کنند. با بلند شدن صدای اذان شاهد برپایی نماز جماعت ظهر عاشورا هستیم و هر سال تمام عزاداران و میهمانان این آیین مذهبی به همت والا مردم آیسک اطعام می شوند.

منابع: 
خانم فاطمه  بنی اسدی 77 ساله ساکن شهر ایسک .(موارد نوشته شده در قسمت مراسم نوروز.)
اقای  محمدی60 ساله ساکن شهر ایسک. (موارد نوشته شده در قسمت مراسم نوروز و چهارشنبه سوری.)
خانم مهین محمدی 43 ساله ساکن شهر ایسک. (موارد نوشته شده در قسمت مراسم نوروز.)
خانم مریم محمدی 46 ساله ساکن شهر ایسک .(موارد نوشته شده در قسمت مراسم نوروز.)
اقای پناهی (موارد نوشته شده در قسمت نوروز و چهارشنبه سوری)
اقای حاتمی ساکن شهر ایسک.(موارد نوشته شده در قسمت عزاداری محرم.)
 

ارسالی توسط خانم فاطمه براتی
 

مراسم عزاداری محرم در روستای اصفهک

  • ۱۲۳۰

اصفهک ؛دیار خشت و آب و آیینه روستای اصفهک از توابع دیهوک است و در ۳۸ کیلومتری طبس در استان خراسان جنوبی قرار دارد واز روستاهای قدیمی شهرستان طبس به شمار می‌رود.

روستای اصفهک از توابع دیهوک است و در ۳۸ کیلومتری طبس در استان خراسان جنوبی قرار دارد واز روستاهای قدیمی شهرستان طبس به شمار می‌رود.

مراسم عزاداری در روستای اصفهک مانند دیگر روستاهای شهرستان طبس است .چند روز مانده به ایام محرم عاشقان امام حسین هیئت روستا را برای برگزاری مراسم عزاداری آماده میکنند و با سیاه پوش کردن هیئت و نصب پرچم بر سر در خانه ها به استقبال این ماه میروند .

مراسم روضه خوانی صبح و ظهر و بعد از ظهر و شبها در محل هیئت روستا برگزار میشود و از روز ۵محرم تا ۱۲محرم از عزاداران حسینی پذیرایی میشود .

روز نهم محرم مراسم شیر خوارگان حسینی برگزار میشود به این صورت که خانمها گهواره ای را اماده میکنند وبا حضور کودکان خردسال و شیر خوارگان مراسم روضه بر پا میشود .

روز دهم ،روز عاشورا .دسته های عزادار دسته میگیرند و با برداشتن نخل و مراسم سینه زنی و زنجیر زنی در میدان جلو هیئت به مراسم خود پایان میدهند

نخل که برای روز دهم محرم اماده کرده بودن را در صحن هیئت روستا قرار میدهند تا مراسم دسته ی بنی اسد.

دراین مراسم نیز بار دیگر دسته های عزادار نخل را بر شانه های خود میگذارند و از کوچه های روستا عبور میکنن و همزمان با آن روضه میخوانند و مراسم سینه زنی و زنجیر زنی بعداز آن در محل هیئت برپا میشود .

ارسالی توسط خانم محدثه اسماعیلی